MIESIĄCZKA
Występowanie w regularnych odstępach
powtarzalnych zmian na obszarze narządów rodnych kobiety i
towarzyszących im zmian w całym organizmie. Efektem przemian
zachodzących w błonie śluzowej macicy pod wpływem hormonów jajnika
jest krwawienie miesięczne, zwane miesiączką, menstruacją lub też
popularnie okresem, dawniej używane było również określenie period.
Cykl ten jest sterowany przez układ
podwzgórzowo - przysadkowy w powiązaniu z korą mózgową i innymi
gruczołami dokrewnymi. Podwzgórze reguluje wydzielanie przez przysadkę
dwóch gonadotropin - FSH (folikulostymuliny) oraz LH (hormonu
lutenizującego). Pod wpływem FSH w jajniku dochodzi w ciągu 14 dni do
wzrostu i dojrzewania pęcherzyka Graafa. Błona śluzowa macicy reaguje
na estrogen poprzez stopniowe powiększanie swojej grubości, jest to
tzw. faza wzrostowa. W tym samym czasie podstawowa temperatura ciała
jest niższa. Hormon LH przeistacza zrąb pękającego w tym czasie
pęcherzyka Graafa, z którego wcześniej została wydalona komórka jajowa
(proces ten określany jest terminem jajeczkowania), w gruczoł
wewnętrznego wydzielania, tzw. ciałko żółte. Ciałko żółte wydziela
hormon - progesteron, którego poziom narasta mniej więcej od 14. do
20. dnia cyklu. Pod wpływem tego hormonu w błonie śluzowej macicy
zachodzą istotne zmiany: wzrost, pomnożenie się i rozrost gruczołów -
jest to tzw. faza wydzielnicza (inaczej lutealna). Reakcją na
progesteron jest podwyższenie temperatury ciała o około 0,5 stopnia.,
aż do 28. dnia cyklu.
Jeżeli w trakcie owulacji nie nastąpi
zapłodnienie to rozpulchniona błona śluzowa macicy ulega złuszczeniu.
Objawia się to krwawieniem - miesiączką. Równocześnie ze złuszczeniem
następuje odnowa błony śluzowej macicy. Początek nowego cyklu
miesiączkowego liczy się od pierwszego dnia wystąpienia krwawienia.
Pierwsza w życiu miesiączka nosi nazwę
menarche, powinna wystąpić między 12 a 16 rokiem życia, ostatnia to
menopauza występująca po 45 roku życia. Przyczyny braku (stałego lub
okresowego) miesiączki mogą być fizjologiczne (np. przed dojrzewaniem,
w czasie ciąży, połogu), rozwojowe (np. niedorozwój jajników,
zaburzenia hormonalne, choroby narządów rodnych, stres itp.). Mogą też
występować zaburzenia wiążące się z intensywnością, długością i
częstotliwością krwawień. Za normę uznaje się krwawienia występujące w
miarę regularne, co 24 do 35 dni, trwające do 6 dób.
Menstruacja to naturalny stan w życiu
kobiety. Najczęściej świadczy o dobrym funkcjonowaniu organizmu.
Niekiedy jednak jej przebieg zakłócają zaburzenia, które mogą
sygnalizować nieprawidłowości i zmiany chorobowe.
Pierwsza miesiączka pojawia się zwykle około 13 roku życia. Poniżej 9
roku życia jest objawem przedwczesnego dojrzewania płciowego i w
takich sytuacjach należy skonsultować się z ginekologiem lub
endokrynologiem. Przedwczesne dojrzewanie płciowe może być bowiem
skutkiem zaburzeń czynności układu podwzgórzowo-przysadkowego lub
zmian organicznych.
Jeśli menstruacja nie pojawi się do 16 roku życia, należy namówić
córkę do wspólnej wizyty u ginekologa. Wiek 18 lat jest uznawany za
graniczny, kiedy okres powinien wystąpić najpóźniej.
Cykl miesiączkowy
Cykl miesiączkowy związany jest z
łańcuchem przemian hormonalnych, następujących mniej więcej raz w
miesiącu w organizmie kobiety w okresie płodności. Cykl zjawisk
umożliwia uwolnienie komórki jajowej i, jeśli została ona zapłodniona,
jej zagnieżdżenie w macicy i rozwój płodu. Najbardziej dostrzegalnym
zewnętrznym objawem cyklu miesiączkowego jest comiesięczne krwawienie
- miesiączka, menstruacja - przy którym błona wyścielająca ścianki
macicy jest usuwana, jeśli nie nastąpiło zapłodnienie. W trakcie cyklu
w organizmie zachodzi jednak znacznie więcej przemian.
Typowy przebieg cyklu
Typowy cykl miesiączkowy trwa około 28
dni, aczkolwiek jego dokładna długość jest dla każdej kobiety kwestią
indywidualną. Umownie za pierwszy dzień cyklu przyjmuje się pierwszy
dzień krwawienia.
Dni od 1 do 5
Obniżający się poziom progesteronu wyzwala początek miesiączki -
oddzielanie błony wyścielającej wnętrze macicy. W tym czasie hormony
wytwarzane w przysadce mózgowej, pobudzone sygnałem z części mózgu
zwanej podwzgórzem, kontrolują dojrzewanie komórki jajowej w jajniku,
co z kolei powoduje wzrost poziomu innego hormonu, estrogenu.
Dni od 5 do 14
Krwawienie miesiączkowe zwykle ustaje po 5 dniach. Przez kilka
następnych dni z pochwy może wydobywać się śluz wytwarzany w szyjce
macicy. Między 9 a 13 dniem poziom estrogenu osiąga maksimum i śluz
staje się przeźroczysty i rzadki. Jest to początek dni płodnych. W 13
dniu cyklu poziom hormonów przysadkowych regulujących dojrzewanie i
uwolnienie komórki jajowej także osiąga maksimum, temperatura ciała
wzrasta o około 0,5 C i w 14 dniu następuje jajeczkowanie (owulacja).
Dni od 15 do 23
Po jajeczkowaniu, jeśli komórka jajowa nie została zapłodniona, poziom
estrogenu zdecydowanie spada i pęcherzyk Graafa, z którego uwolniła
się komórka jajowa, przekształca się w gruczoł zwany ciałkiem żółtym,
wydzielającym progesteron. W 15.-16. dniu cyklu można zaobserwować
gęsty galaretkowaty śluz wydzielany z szyjki macicy, po czym już do
końca cyklu wydzielanie śluzu jest znikome lub całkowicie zanika.
Dni od 24 do 28
Aktywność ciałka żółtego zaczyna się zmniejszać w miarę jego
zamierania i poziom progesteronu spada. U niektórych kobiet mogą
wystąpić objawy przedmiesiączkowe, jak nadwrażliwość piersi i zmiany
nastroju, zwłaszcza drażliwość i depresja. Może pojawić się nieznaczne
powiększenie brzucha, wynikające z zatrzymania płynów w organizmie.
Nadejście miesiączki jest sygnalizowane spadkiem. temperatury ciała o
około 0,5 C.
Jak często pojawia się miesiączka?
Zazwyczaj miesiączki pojawiają się nie
częściej niż co 24 dni, a maksymalny odstęp między nimi nie jest
dłuższy niż 31 dni. Jeżeli występują częściej niż co 21-23 dni, taki
stan nazywamy częstym miesiączkowaniem i jest to objaw nieprawidłowy.
Menstruację co 32-35 dni uważa się za rzadkie miesiączkowanie. Są to
stany niepokojące, które wymagają przeprowadzenia specjalistycznych
badań.
Pierwsze miesiączki mogą pojawiać się nieregularnie, gdyż często
zdarzają się wówczas cykle bezowulacyjne (podczas cyklu komórka jajowa
niekiedy się nie uwalnia). Na ogół uważa się je za stan fizjologiczny
(normalny), ale mimo to należy skonsultować się w tej sprawie z
lekarzem.
Najczęściej menstruacja trwa około 5
dni. Jeżeli przedłuża się powyżej 7 dni, trzeba zgłosić się do
ginekologa. W trakcie miesiączki kobieta przeciętnie traci około 100
ml krwi. Minimum jest to 50 mililitrów (przy skąpym miesiączkowaniu),
maksimum 150 ml. Zarówno bardzo skąpe krwawienia, jak i utrata
większej ilości krwi wymagają konsultacji ginekologicznej. Przy bardzo
obfitych miesiączkach lekarze raczej polecają stosowanie podpasek niż
tamponów. Aby się zorientować, jaka jest objętość wypływającej krwi,
liczymy zużyte podpaski (zazwyczaj potrzeba 5 podpasek w ciągu doby).
Tampony mogą być używane przez bardzo krótki czas i powinny być często
wymieniane.
Należy zwracać uwagę na wygląd wydzieliny pochwowej, jej wygląd bowiem
może ostrzegać przed zmianami w organach rodnych. Wydzielina nie
powinna zawierać skrzepów, niedobrze też, gdy pojawia się w niej jasna
krew.
Dieta i kąpiele
Podczas miesiączki kobieta powinna się
normalnie odżywiać, gdyż ilość wypitych płynów i dieta przeważnie nie
wpływają istotnie na ilość traconej krwi. Jeśli jednak podczas
miesiączki występują problemy z trawieniem (wzdęcia, biegunki,
zaparcia) czy też bóle głowy, lepiej spożywać lekko strawne potrawy
zmniejszające dolegliwości tego typu. Nie zaleca się wówczas
korzystania z basenu ani kąpieli w wannie, natomiast wskazany jest
prysznic.
Kiedy zanika menstruacja?
Średni wiek wystąpienia menopauzy, czyli
ostatniej miesiączki, to około 51 - 52 rok życia. Menopauzą nazywamy
takie krwawienie, po którym występuje co najmniej 6-miesięczna przerwa
w krwawieniach. Okres przed oraz pomenopauzalny obejmuje 7 lat od
ostatniej miesiączki i 7 lat po niej. Mogą w tym okresie wystąpić
nieprawidłowe miesiączki wymagające konsultacji ginekologicznej
(krwawienia acykliczne lub bardzo obfite).
POSTĘPOWANIE W RAZIE DOLEGLIWOŚCI
MIESIĄCZKOWYCH
Nieprzyjemne objawy miesiączkowe, w tym zespół przedmiesiączkowy, bóle
miesiączkowe i nadmierne krwawienie, mogą często zostać skutecznie
złagodzone środkami medycznymi. Warto więc zasięgnąć porady lekarza,
jeśli występują takie objawy, nawet gdy stanowią one elementy
normalnego cyklu miesiączkowego.
Zespół przedmiesiączkowy
Na około tydzień przed miesiączką wiele
kobiet odczuwa szereg objawów, w tym napięcie, drażliwość, depresję,
uczucie obrzęku, zwłaszcza piersi i brzucha, oraz bóle głowy. Terapia
zależy od indywidualnych objawów i ich intensywności. Może obejmować
wybrane spośród poniższych sposoby postępowania:
Ból miesiączkowy
Jeśli cierpisz na bolesne miesiączki,
wypróbuj podane niżej sposoby:
- zażyj np. rozpuszczalną Aspirynę,
Paracetamol, Panadol, Saridon, Cefalgin, Ibuprofen, który również
znosi objawy towarzyszące bolesnej miesiączce, takie jak ból głowy,
mdłości, wymioty i zwiększone napięcie nerwowe. Nie należy jednak brać
leków w nadmiarze, gdyż mają działanie objawowe i chociaż przynoszą
ulgę, to jednak aby wyleczyć przyczyny bolesnych miesiączek, trzeba
zwrócić się do lekarza.
- w razie silnego bólu zostań w łóżku i
przyłóż gorący kompres na dół brzucha.
Jeśli ból dokucza w dalszym ciągu, zasięgnij porady lekarza, który
prawdopodobnie przepisze tabletki rozkurczowe, likwidujące ból
wywołany skurczem mięśni.
Przyczyny zaburzeń
Cykl miesiączkowy może zakłócić wiele
przyczyn. U dziewcząt najczęstszym powodem jest gwałtowne odchudzanie
(szczególnie anoreksja) oraz zbyt intensywne ćwiczenia fizyczne, w
wyniku których może dojść nawet do całkowitego zatrzymania cyklu.
Zaburzenia miesiączkowania powoduje duża nadwaga, niedoczynność i
nadczynność tarczycy, cukrzyca, a także leki (m.in. środki
psychotropowe). Przyczyną problemów z menstruacją może być duży stres.
Zaburzenia krwawień
miesiączkowych niekiedy świadczą o poważnych schorzeniach. Mogą bowiem
wystąpić krwawienia z dróg rodnych nie związane z cyklem
menstruacyjnym, np. spowodowane schorzeniami nowotworowymi (rakiem
szyjki macicy czy pochwy). Dlatego też wszystkie zaburzenia
miesiączkowe powinny skłaniać kobietę do wizyty u ginekologa.
|
