Rozmieszczenie jednostek wojskowych w 1939 roku

W podziale wojskowego obszaru administracyjnego w Polsce, powiaty augustowski i suwalski wchodziły w skład Okręgu Korpusu Nr III - Grodno). Dowództwo Okręgu Korpusu (DOK) sprawowało głównie funkcje organów administracyjno-gospodarczych, mobilizacyjnych i porządkowych. Do obowiązków dowódcy okręgu korpusu, jako organu Ministerstwa Spraw Wojskowych należało między innymi: kierowanie przysposobieniem wojskowym, czuwanie nad działalnością sądownictwa wojskowego, współpraca z władzami cywilnymi oraz reprezentacja wojska. Dowódca okręgu korpusu miał również uprawnienia w zakresie koordynacji szkolenia jednostek i wykorzystania obozów ćwiczebnych oraz organizacji obrony przeciwlotniczej (OPL) i przeciwgazowej (OPGaz.). Nie miał natomiast uprawnień dowódczych w stosunku do wielkich oddziałów stacjonujących na obszarze DOK.

Jednostkami administracji wojskowej, podporządkowanymi Dowództwu Okręgu Korpusu były Rejonowe Komendy Uzupełnień (RKU), które obok ewidencji poborowych, rezerwistów, żołnierzy pospolitego ruszenia i ponad-kontyngentowych oraz przeprowadzenia poboru, opracowywały także przydziały mobilizacyjne rezerwistów. Rejonowa Komenda Uzupełnień dla powiatów augustowskiego i suwalskiego była wspólna i mieściła się w Suwałkach. Wojskowe władze lokalne stanowiły również komendy garnizonu i komendy placów w Suwałkach i Augustowie.

Augustów.

• 1 Pułk Ułanów Krechowieckich im. płk Bolesława Mościckiego
  - dowódca: ppłk Jan Litewski,

• 11 szwadron pionierów Suwalskiej Brygady Kawalerii
  - dowódca: rtm Władysław Kozłowski.

Suwałki

• Dowództwo Suwalskiej Brygady Kawalerii:
  - dowódca gen. bryg. inż. Zygmunt Podhorski,

• 2 Pułk Ułanów Grochowskich im. gen. Józefa Dwernickiego
  - dowódca: płk Kazimierz Plisowski,

• 3 Pułk Szwoleżerów Mazowieckich im. płk Jana Hipolita Kozietulskiego
  - dowódca: płk Edward Milewski,

• 41 Pułk Piechoty Strzelców Suwalskich im. Marszałka Piłsudskiego
  - dowódca: ppłk Kazimierz Wyderko,

• 4 dywizjon artylerii konnej
  - dowódca ppłk Ludwik Kiok,

• 1 dywizjon 29 Pułku Artylerii Lekkiej
  ­ dowódca: mjr Jan Matuszewski,

• 11 szwadron łączności suwalskiej BK
  - dowódca: por. Jan Piekut,

• Garnizonowa Izba Chorych
  - komendant: mjr dr mad. Józef Leszkowicz.

Koncentracja tak dużej liczby jednostek wojskowych w Suwałkach podyktowana była przede wszystkim znajdującym się tu kompleksem koszar wybudowanych jeszcze w okresie zaboru rosyjskiego. Istotne również znaczenie miała konfiguracja granicy, stanowiąca bardzo duże wybrzuszenie w kierunku północnym, o głębokości 60 km i szerokości około 45 km Skoncentrowanie znacznej liczby wojsk ułatwiało szybkie przyjęcie odpowiedniego ugrupowania bojowego.

Stacjonujące tutaj pułki posiadały bogate tradycje historyczne i były oddziałami pełnowartościowymi. Dowódca brygady oraz dowódcy pułków kawalerii posiadali wieloletni staż i duże doświadczenie bojowe. Oficerowie młodsi byli dobrze wyszkoleni i sprawni fizycznie. Podoficerami byli przeważnie wychowankowie tych pułków z okresu międzywojennego i pochodzili w większości z terenu powiatów augustowskiego i suwalskiego. Pewną część stanowili ochotnicy z pierwszej wojny światowej, zarówno w kadrze oficerskiej, jak i podoficerskiej. Np. w 41 pp. dowódcą kompanii cekaemów w jednym batalionie był kpi. Korzon, inwalida bez lewej ręki, z pochodzenia suwalczanin.

Szczególny nacisk kładziono na wyszkolenie strzeleckie, w tym na strzelanie nocne oraz na organizację systemu ognia broni strzeleckiej. Na bardzo wysokim poziomie stałe wyszkolenie bojowe w 41 Pułku Piechoty, zarówno na szczeblu indywidualnego strzelania, jak i drużyny, plutonu, kompanii oraz batalionu. Do doborowych jednostek zaliczane były oddziały Korpusu Ochron Pogranicza. Do KOP-u dobierani byli i kierowani żołnierze służby czynnej dopiero po półrocznym przeszkoleniu w jednostkach liniowych. Oficerów i podoficerów wybierano najlepszych z całej kadry wojska polskiego. Z tego względu jednostki KOP-u miały dużą wartość bojową. W pułkach kawalerii, które należały do broni uprzywilejowanej, zarówno oficerowie, podoficerowie jak i szeregowcy otrzymali staranne wyszkolenie bojowe. Wysokie stany pokojowe kawalerii, które zbliżone były do wojennych, sprzyjały systematycznemu szkoleniu i dobremu zgraniu w działaniach zespołowych. Warto podkreślić, że kawalerię szkolono w walce pieszej, a konie służyły jedynie jako środek transportu. W roku 1937 rozpoczęto motoryzację pułków kawalerii od 24 Pułku Ułanów i 10 Pułku Strzelców Konnych. Stały się one zaczątkiem późniejszej dywizji pancernej gen. Maczka. Z braku środków finansowych nie mogło to jednak być działanie masowe.

W szkoleniu taktycznym ćwiczono przede wszystkim działania opóźniające, marsze ubezpieczone dzienne i nocne, kończące się bojem. Rozpoczęto również intensywne szkolenie w zakresie działań obronnych, oparte na nowej instrukcji walki. Stosunkowo słabszą stroną wyszkolenia bojowego była obrona przeciwpancerna i przeciwlotnicza. Brak czołgów nie pozwolił na oswojenie się żołnierzy z bronią pancerną. Należy zaznaczyć, że nasze czołgi roz­poznawcze TKS (tankietki) zaliczały się wprawdzie formalnie do broni pancernej, faktycznie były opancerzonymi pojazdami mechanicznymi. Nie lepiej również przedstawiały się sprawy wyszkolenia w zakresie obrony przeciwlotniczej. Wyszkolenie żołnierzy nie było jedynym czynnikiem decydującym o wartości bojowej wojska. Ważne było również uzbrojenie i wyposażenie wojska, które w zestawieniu z wyposażeniem i uzbrojeniem nieprzyjaciela było niekorzystne. Za przykład może posłużyć dywizja piechoty, która stanowiła zaledwie około 56 proc. wartości bojowej (pod względem siły ognia i wyposażenia) niemieckiej dywizji piechoty. Jeszcze większe dysproporcje były w wojskach szybkich, do których w armii polskiej zaliczano brygady kawalerii.
 

Obsada personalna 41 Pułku Piechoty Strzelców Suwalskich im. Marszałka Józefa Piłsudskiego

1 IX 1939 r. (I rzut) - Suwałki

• Dowódca pułku - ppłk Kazimierz Wyderko

• Adiutant - kpi. Stanisław Czupryna (†Starobielsk)

• Oficer informacji - NN

• Oficer łączności - kpi. Ignacy Lubowski

• Kwatermistrz - kpi. Mieczysław Żukowski

• Dowódca komp. gospodarczej - kpi. Stanisław Siedlecki

• Oficer płatnik - NN

• Oficer żywnościowy - ppor. raz. Karol Stanisław Pigłosiewicz

• Kapelan - NN

• Naczelny lekarz - kpi. dr mad.Stanisław Gierałtowski

• Kapelmistrz - ppor. Wiśniewski

• Szef kant. - chor. Jan Wasilewski

• Dowódca komp. zwiadowczej - NN

• Dowódca plut. konnych zwiad. - por. cez. kawalerii Kazimierz Borewicz

• Dowódca plut. kolarzy zwiad. - por. Mieczysław Wojno (aresztowany przez NKWD, zginął w 1945r.)

• Dowódca komp. ppanc. pułku - por. Kazimierz Orłowski

• Dowódca plutonu ort. plech. - por. Teodor Albrecht

• Zastępca dowódcy - ppor. cez.ort.plut. ort. plech. Witold Brunon Sztiller

• Dowódca plutonu pionierów - kpi. Antoni Szypiński

• Dowódca plutonu łączności - kpi. Ignacy Lubewski

• Dowódca plutonu pgaz. - NN

• Dowódca I batalionu - mjr Edward Euzebiusz Billik (poległ 8 IX w boju z 4 niemiecką dywizją pancerną)

• Dowódca II batalionu - mjr Roman Zagłoba-Kaniowski (od 11 IX mjr Artemi Aroniszydze)

• Dowódca III batalionu - mjr. Kazimierz Buncler

I Dywizjon 29 Pułku Artylerii Lekkiej (Suwałki - z 29 dp)

• Dowódca dywizjonu - ppłk Piotr Paweł Filipowicz (w 29 dp. w armii "Prusy" wraz z 3 baterią)

• Adiutant - ppor. rez. Wacław Pikus

• Oficer zwiadowczy - ppor. rez. Stanisłąw Mazur (zginął w Katyniu)

• Oficer łączności - ppor. rez. Fortuna

• Płatnik - ppor. rez. Ejchler

• Oficer żywnościowy - ppor. rez. Wiktor Szkiłądź

• Lekarz - ppor. rez. lek. Ludwik Szerman

• Dowódca kolumny - ppor. raz. Zygmunt Bukowiński amunic.

• Dowódca 1 baterii - por. Kazimierz Tadeusz Pancerz (w obronie Warszawy na Ochocie)

• Oficer zwiadowczy - ppor. raz. Jan Gabriel Korejwo

• Oficer ogniowy - ppor. Piotr Jenczewski

• Dowódca I plutonu - ppor. raz. Józef Suchocki

• Dowódca II plutonu - ppor. raz. Stefan Norbert

• Dowódca 2 baterii - por. Stanisław Śnigier (w obronie Warszawy na Mokotowie)

• Oficer zwiadowczy - ppor. cez. Zbigniew Seweryn Matuszewski

• Oficer ogniowy - ppor. cez. Zygmunt Bolesław Podhorecki

• Dowódca I plutonu - ppor. cez. Henryk Wacław Jagas

• Dowódca II plutonu - ppor. raz. Zygmunt Mamot (zginął w Katyniu)

• Dowódca 3 baterii^* - kpi. Stanisław Józef Potocki (poległ 11 IX - Ryczywół)

• Oficer zwiadowczy - ppor. raz. Krzeczkowski (lub Karpowicz)

• Oficer ogniowy - ppor. Jerzy Pałucki

• Dowódca I plutonu - ppor. raz. Stanisław (Ludwik?) Wejman

• Dowódca II plutonu - ppor. cez. Leon Truszkowski

Dowództwo 41 Pułku Piechoty Strzelców Suwalskich wraz z I batalionem i oddziałami pułkowymi walczyło w północnym zgrupowaniu armii "Prusy" - odwód naczelnego wodza - w swojej macierzystej 29 dywizji piechoty wraz z 3 baterią 29 pal. II batalion 41 pp walczył w obronie Warszawy na odcinku "Ochota". Natomiast III batalion skierowany został 4 IX do obrony mostu na Wiśle pod Wyszogrodem, następnie walczył pod Dębem, Zagrzem i Serockiem, poczym przesunięty został pod Radzymin, toczył ciężkie boje na Pradze, bronił odcinka "Elsnerów" i tam 27 IX kapitulował, zaprzestając walki na rozkaz.
I dywizjon 29 Pułku Artylerii Lekkiej z Suwałk walczył w obronie Warszawy. 1 bateria broniła Ochoty, a 2 Mokotowa.

Obsada personalna odcinka obrony "Augustów"
Suwalska Brygada Kawalerii - dowództwo i sztab brygady

• Dowódca brygady - gen. bryg. inż.Zygmunt Podhorski

• Oficer ordynansowy - por. raz. Henryk Rostworowski

• Szef sztabu - ppłk (mjr) dypl. Edward Boniecki

• Oficer operacyjny - rtm. dypl. Ądam Galica

• Oficer informacyjny - por. dypl. Ignacy Cieplak

• Kwatermistrz - rtm. dypl. Tadeusz Radziukinas

• Oficer intendentury - kpi. dypl. Konstanty Meyer

• Oficer transportowy - rtm. raz. Franciszek Józef Hermanowicz

• Oficer zbrojenia - por. raz. Bigo vel Grygo

• Dowódca łączności - mjr Teodor Berlach Tukalski

• Naczelny lekarz - mjr dr mad. Józef Leszkiewicz

• Naczelny lekarz weterynarii - kpi. lek. wet. Tadeusz Sagal

• Szef służby sprawiedliwości - kpi. aud. Olszewski

• I członek sądu polowego - ppor. raz. aud. Ojrzyński

• II członek sądu potowego - ppor. cez. aud. Malinowski

• Kapelan brygady - ks. kpi. raz. Lorentz

• Szef saperów - kpi. Paweł Głowacki

• Komendant kwatery głównej - mjr Janusz Korczyński

• Płatnik kwatery głównej - ppor. raz. Andrzej Kasprzycki

• Dowódca szwadronu sztabowego - por. raz. Bogdan Różycki

• Oficer młodszy szwadronu - ppor. raz. Stefan Rekosz

• Oficer żywnościowy - ppor. raz. Witold Klimontt

• Lekarz weterynarii - por. cez. dr wet. Wilczyński

• Szef szwadronu - wachm. Nowicki sztabowego

• Dowódca samodzielnego plutonu ckm - ppor. cez. Szyler

 2 Pułk Ułanów Grochowskich Im. gen. Józefa Dwernickiego

• Dowódca pułku - płk Kazimierz Plisowski

• Zastępca - mjr Antoni Platonoff

• Adiutant - por. Tadeusz Rószkiewicz Kwatermistrz - rtm. Witold Olędzki

• Oficer ordynansowy - ppor. Tadeusz Loth

• Oficer informacyjny - ppor. Stanisław Bochno Oficer broni - por. cez. Antoni Cabanowski

• Oficer przeciwgazowy - por. Wincenty Rydzewski

• Dowódca szwadronu - rtm. Stefan Swięcicki gospodarczego

• Oficer żywnościowy - chor. Franciszek Madoński

• Płatnik - por. int. Franciszek Sieńko

• Lekarz sanitarny - por. lek. mad. Bernard Hintz

• Lekarz weterynarii - por. lek. wet. Antori Zieliński

• Kapelan - ks. kpi. cez. Chrząszcz

1 szwadron

• Dowódca szwadronu
  - rtm. Stanisław Sołtykiewicz

• Dowódcy plutonów
  - ppor. Zygmunt Tkacz
  - ppor. Witold Sląski
  - ppor. raz. Stanisław Krasiński

• Szef szwadronu
  - st. wachm. Filip Mordel

2 szwadron

• Dowódca szwadronu
  - rtm. Jerzy Mielżyński

• Dowódcy plutonów
  - ppor. Ryszard Głuski
  - ppor. Aleksander Chajecki
  - ppor. cez. Eugeniusz Niepostyn
  - wachm. pchor. Bolesław Piekarski

• Szef szwadronu
  - st. wachm. Antoni Matusiak

3 szwadron

• Dowódca szwadronu
  - rtm. Marian Cyngott

• Dowódcy plutonów
  - ppor. Stanisław Bochno
  - ppor. cez. Lejb Curewicz
  - ppor. raz. Jan Jadkowski
  - pchor. plut. Jan Rukat

• Szef szwadronu
  - st. wachm. Zygmunt Paliński

4 szwadron

• Dowódca szwadronu
  - por. Władysław Wyszyński

• Dowódcy plutonów
  - por. Stanisław Święcicki
  - ppor. raz. Antoni Kamiński
  - pchor. Adolf Krauze

• Szef szwadronu
  - wachm. Jan Krawczyk

Szwadron ckm

• Dowódca szwadronu
  - rtm. Zygmunt Pawełczak

• Dowódcy plutonów
  - ppor. Włodzimierz Suchodolski
  - ppor. cez. Jan Marian Wróblewski
  - ppor. Konstanty Wojtaszczyk
  - plut. pchor. Witold Nanowski

• Szef szwadronu
  - st. wachm. Andrzej Wędkowski

Pluton przeciwpancerny

• Dowódca plutonu - por. Janusz Raczkowski

Pluton kolarzy

• Dowódca plutonu - ppor. Bolesław Tryliński

• Dowódca plutonu, oficer - por. Ambroży Kotliński

• łączności pułku - wachm. pchor. cez. Eustachy Sapieha

• szef plutonu - wachm. Siwiec

 3 Pułk Szwoleżerów Mazowieckich Im. płk. Jana Kozietulskiego

• Dowódca pułku - płk Edward Milewski

• Zastępca - mjr Edward Witkowski

• Adiutant - rtm. Józef Ostrowski

• Kwatermistrz - mjr Aleksander Grabowiecki

• Oficer ordynansowy - ppor. raz. Janusz Slązkiewicz

• Oficer informacyjny - por. Kazimierz Dyonizy Michelis

• Oficer broni - rtm. Edward Capałła

• Dowódca szwadronu gospodarczego - ppor. cez. Kazimierz Swięcicki

• Oficer żywnościowy - ppor. raz. Zygmunt Pflanhauser

• Płatnik - kpi. int. Władysław Pindela

• Lekarz sanitarny - por. lek. mad. Czesław Gerula

• Lekarz weterynarii - kpi. lek. wet. Bazyli Martysz

• Kapelan - ks. kpi. cez. Michat Arnowicz

1 szwadron

• Dowódca szwadronu
  - rtm. Michał Łaski

• Dowódcy plutonów
  - ppor. Borys Zaryn
  - ppor. raz. Kazimierz Berezowski
  - ppor. Władysław Lewandowski Szef szwadronu
  - st. wachm. Ignacy Wejs

2 szwadron

• Dowódca szwadronu
  - rtm. Jan Chludziński

• Dowódcy plutonów
  - por. Leon Malarewicz
  - por. Jerzy Dziedzic
  - ppor. cez. Tadeusz Białostocki

• Szef szwadronu
  - wachm. Teodor Chart

3 szwadron

• Dowódca szwadronu
  - rtm. Jerzy Krzyszkowski

• Dowódcy plutonów
  - ppor. Zenon Piątkowski
  - ppor. Edward Kłosiński
  - ppor. cez. Marian Dziewanowski
  - wachm. pchor. Józef Rogowski

• Szef szwadronu
  - wachm. Stefan Mazur

4 szwadron

• Dowódca szwadronu
  - por. Karol Stricker

• Dowódcy plutonów
  - ppor. cez. Alfred Michalak
  - ppor. Włodzimierz Masłowski
  - wachm. pchor. cez. Erazm Gluski

• Szef szwadronu - st. wachm. Wincenty Dominiczak

Szwadron ckm

• Dowódca szwadronu - rtm. Józef Więckowski

• Dowódcy plutonów - por. Tadeusz Krzyszkowski
  - ppor. Ryszard Migurski
  - por. raz. Olgierd Staniszkis

• Szef szwadronu - st. wachm. Wincenty Gaca

Pluton przeciwpancerny

• Dowódca plutonu - ppor. rez. Andrzej Kępiński

Pluton kolarzy

• Dowódca plutonu - ppor. Jerzy Gilewicz

Pluton łączności

• Dowódca plutonu, oficer łączności pułku - por. rez. Zygmunt Pęcherzewski

• Szef plutonu - Roman Racz

4 Dywizjon Artylerii Konnej

• Dowódca dywizjonu - ppłk Ludwik Koik

• Adiutant - kpt. Tadeusz Anders

• Oficer zwiadowczy - por. Józef Ruszkowski

• Oficer obserwacyjny - por. Jerzy Kijuć-Korwin

• Oficer żywnościowy - chor. Paweł Korzec

• Płatnik - chor. Henryk Bartosik

• Lekarz sanitarny - ppor. lek. mad. Zaorski

• Lekarz weterynarii - ppor. lek. wet. Nowak

• Oficer łącznikowy - por. Józef Rylski

• Szef kancelarii - chor. Leon Cwikiel

1 bateria

• Dowódca baterii - kpi. Edward Gągólski

• Oficer ogniowy - ppor. Jerzy Levis ot Menar

• Oficer zwiadowczy - ppor. Mieczysław Borysowicz

• Dowódca I plutonu - ppor. Bohdan Lutosławski

• Dowódca II plutonu - ppor. Wiktor Butwiłowicz

• Szef baterii - ogn. Wacław Ołdak

2 bateria

• Dowódca baterii - kpi. Adam Heybowicz

• Oficer ogniowy - por. Stefan Rożałowski

• Oficer zwiadowczy - ppor. Hilary Baczewski

• Dowódca I plutonu - ppor. Zygmunt Swidwiński

• Dowódca II plutonu - ogn.pchor. Bekir Assanowicz

• Szef baterii - ogn. Wacław Chwaliński

3 bateria

• Dowódca baterii - kpi. Sergiusz Pfisterer

• Oficer ogniowy - por. Antoni Borusewicz

• Oficer zwiadowczy - por. Wacław Zakrzewski

• Dowódca I plutonu - por. Perzanowski

• Dowódca II plutonu - ppor. Stanisław Wiśniewski

• Szef baterii - ogn. Aleksander Oszast

Szef łączności

• Dowódca plutonu i oficer łączności - por. Piotr Uksentiew

Kolumna amunicyjna

• Dowódca kolumny - por. raz. Mieczysław Kosicki

11 Szwadron Pionierów Suwalskiej Brygady Kawalerii

• Dowódca szwadronu
  - rtm. Władysław Kozłowski

• Dowódca I plutonu
  - rtm. Hipolit Zarsko Dowódca II plutonu
  - por. Iwanowski

• Dowódca III plutonu
  - por. Frankowski

11 Szwadron Łączności Suwalskiej Brygady Kawalerii

• Dowódca szwadronu - por. Jan Piekut

• Dowódca plutonu stacyjnego - por. Tadeusz Bojanowski

• Dowódca plutonu radio - por. Tadeusz Gacki
   

11 Szwadron Kolarzy Suwalskiej Brygady Kawalerii   

• Dowódca szwadronu - rtm. Andrzej Pruszyński

• Dowódcy plutonów - ppor. raz. Liszewski
  - wachm. pchor. cez. Abramowicz

• Szef szwadronu - st. wachm. Jan Laskowski

11 Pluton Żandarmerii Suwalskiej Brygady Kawalerii

• Dowódca plutonu
  - por. Jerzy Majewski
  - plut. pchor. Stanisław Halicki

Oddziały przydzielone, mobilizacyjne

Bateria Artylerii Przeciwlotniczej

• Dowódca baterii
  - por. Kazimierz Nosalik

• Oficerowie
  - ppor. cez. Wierzbicki
  - kpt. pchor. Sarosiek
  - ppor. cez. Erazm Tuliński
  - kpt. pchor. Gotajski

^) 3 bateria I dywizjonu 29 pal z Suwałk walczyła w składzie 29 dp w północnym zgrupowaniu armii "Prusy" - gen. dyw. Dęba-Biernackiego.

na górę strony