Walery Roman (1877 - 1952) - Honorowy Obywatel Suwałk


Walery Roman urodził się 12 września 1877 roku w Kalwarii, w guberni suwalskiej. Ojcem jego był Marian, ziemianin i pracownik samorządowy, matką zaś Natalia z Cepeuszów. W wieku 18 lat ukończył gimnazjum w Suwałkach i zapisał się na wydział prawa Uniwersytetu Warszawskiego. Po ukończeniu studiów w 1899 roku wrócił do Suwałk i został aplikantem adwokackim. W krótkim czasie otworzył własną kancelarię i zyskał uznanie środowiska. Rozwinął także dużą aktywność społeczną. Przewodniczył Suwalskiemu Klubowi Obywatelskiemu "Lutnia", był pomocnikiem naczelnika (Stanisława Staniszewskiego) Straży Ogniowej Ochotniczej w Suwałkach, członkiem zarządu Towarzystwa Oszczędnościowo-Pożyczkowego w Suwałkach. Należał do współzałożycieli Szkoły Handlowej i Czytelni Naukowej. Współpracował z "Tygodnikiem Suwalskim".

Po wybuchu I wojny światowej został wiceprezesem Suwalskiego Gubernialnego Komitetu Obywatelskiego (12 grudnia 1914 roku). Prawdopodobnie za sprawą przyjaciela, Stanisława Staniszewskiego, prezesa Sądu Apelacyjnego, latem 1917 roku mianowano Romana podprokuratorem przy tym sądzie, a po upływie roku - przeniesiono na takie samo stanowisko przy Sądzie Najwyższym.

Pobyt w Warszawie był krótki. Polska odzyskiwała niepodległość, ale w jej granicach mogło zabraknąć Suwalszczyzny, okupowanej przez Niemców. Walery Roman, jako znawca jej problemów, znana osobistość i już wówczas "człowiek Belwederu" powrócił w listopadzie w rodzinne strony, by o nie walczyć. Powierzono mu prace przygotowawcze do otwarcia w Suwałkach Sądu Okręgowego. Suwalczanie wybrali go w skład Tymczasowej Rady Obywatelskiej Okręgu Suwalskiego, zaś rząd Jędrzeja Moraczewskiego dał pełnomocnictwa do prowadzenia pertraktacji ze stroną niemiecką w sprawie ewakuacji jej wojsk i przejęcia administracji cywilnej.

Spory z Niemcami i Litwinami trwały prawie rok. W tym czasie (lipiec 1919 roku) Roman na czele delegacji suwalczan jeździł do Belwederu oraz Paryża w celu ustalenia polsko-litewskiej linii demarkacyjnej i zwolnienia Suwałk spod okupacji litewskiej.

Za dwudziestoletnią pracę dla miasta i regionu w 1921 roku obdarzono Romana godnością honorowego obywatela Suwałk. Wówczas pracował już w administracji państwowej. Był wojewodą poleskim, a w kwietniu 1922 roku został delegatem rządu dla objęcia władzy nad Wileńszczyzną.

Szczególnie aktywny politycznie okres w życiu Romana otworzył zamach majowy. Znalazł się w gronie najbliższych współpracowników Józefa Piłsudskiego. Uczestniczył w pracach kilku ciał kolegialnych, działających przy władzach centralnych. Od 1928 do 1935 roku przez dwie kadencje zasiadał w Senacie wybrany z listy Bezpartyjnego Bloku Współpracy z Rządem w województwie białostockim. Był wiceprzewodniczącym Klubu Parlamentarnego BBWR, szefem grupy BBWR w Senacie i przewodniczącym senackiej Komisji Administracyjnej i Samorządowej.

Po zakończeniu działalności politycznej prowadził nieprzerwanie, aż do przejścia na emeryturę w 1950 roku, kancelarię notarialną (notariuszem był od 1925 roku) w Warszawie.

Związki z Suwalszczyzną podtrzymywał działając w Zrzeszeniu Suwalczan w Warszawie. Należał, obok Karola Hoffmana, Kazimierza Kulwiecia, Mariana Lalewicza, do jego założycieli i przez wiele lat pełnił funkcję prezesa.

Zmarł na udar mózgu 25 października 1952 roku w Warszawie, pochowany został na cmentarzu Powązkowskim.

Biografie