Ludwik Michał Pac (1778-1835) - patriota czasu wojny i pokoju, wzniósł pałac w Dowspudzie


Jedyna prawdziwie magnacka rezydencja na terenie Suwalszczyzny znajdowała się w Dowspudzie koło Raczek. Jej twórcę i właścicielem był Ludwik Michał Pac, potomek słynnego litewskiego rodu.

Przyszedł na świat w czasie pobytu rodziców, Michała i Ludwiki z Tyzenhauzów za granicą w Strasburgu najpewniej 19 maja 1778 r. Nauki pobierał we Francji, Anglii i na uniwersytecie wileńskim.

Z Suwalszczyzną związał się dość niespodziewanie w 1797 r., otrzymując spadek po dalekim krewnym, gen. Józefie Pacu. Poza posiadłościami leżącymi w zaborze rosyjskim masa spadkowa obejmowała także dobra Dowspuda, Raczki i Mazurki w zaborze pruskim.

Nim Ludwik Michał Pac został wzorowym gospodarzem w tych dobrach - porwała go napoleońska epopeja. Do wojska wstąpił w 1808 r. i od razu za postawę i rany w bitwie pod Medina del Rio Seco otrzymał szefostwo szwadronu i Legię Honorową. Rok później uczestniczył m.in. w bitwach pod Esling i Wagram. Po tym błyskotliwym początku kariery wojskowej wrócił do Księstwa Warszawskiego i objął dowództwo 2 pułku ułanów. Z nim, w składzie Wielkiej Armii, ruszył na wojny z Rosją. Wkrótce znalazł się w guberni głównej Napoleona w stopniu generała brygady. Uczestniczył w wielu bitwach często bezpośrednio dowodząc w walce. W czasie odwrotu pozostał wierny Napoleonowi. Walczył pod Liitzen i w bitwie narodów pod Lipskiem 16-19 października 1813 r. W tej ostatniej pełnił funkcję adiutanta cesarza. Wyróżniał się sprawnością i odwagą w pracy sztabowej. Otrzymał komandorię Legii Honorowej, Krzyż Komandorski Virtuti Militari, wielką wstęgę św. Stanisława i krzyż wojskowy bawarski. Na początku 1814 r. objął dowództwo całej kawalerii polskiej wiernej Napoleonowi w ostatnich bitwach. Po abdykacji znalazł się wśród ostatnich żegnających cesarza. Nie zdecydował się na współpracę z ks. Konstantym i Rosjanami - wyjechał do Anglii.

Tu będąc rzecznikiem sprawy polskiej poświęcił się studiowaniu angielskiego rolnictwa.

Już w 1815 r., po ogłoszeniu amnestii w Królestwie Polskim, wrócił do swoich majątków i przystąpił do ich unowocześniania. Sprowadził z Niemiec, Anglii i Szkocji kolonistów osiedlanych na korzystnych warunkach m.in. w Nowej Szkocji, Korylkach, Józefowie. Oczynszował większość chłopów w dobrach Dowspuda i Raczki. Wzorce, głównie angielskie, pozwoliły na rozwój uprawy ziemniaków, koniczyny oraz upowszechnienie płodozmianu.

W dobrach Paca uruchomiono wytwórnie maszyn i narzędzi rolniczych (trzecia na ziemiach polskich), która stała się podstawę do dalszego ich uprzemysłowienia. W latach 1820-27 wzniósł w Dowspudzie okazały pałac według projektu Piotra Bosia. Pracami wykończeniowymi kierował Henryk Marconi. Była to reprezentacyjna budowla w stylu angielskiego neogotyku. Raczki w tym czasie wzbogaciły się o jednopiętrowe domy - kramy, zajazd oraz przebudowany kościół. Fortuna Ludwika Michała Paca, pomnażana rozważną i szczęśliwą działalnością, sięgała 4 min złotych.

Aktywności gospodarczej towarzyszyła też aktywność społeczna i polityczna. Ludwik Pac był wiceprezesem Towarzystwa Rolniczego, senatorem Królestwa Polskiego i członkiem Sadu Sejmowego w 1828 r. Wspomagał przedsięwzięcia Karola hr Brzostowskiego, uczestniczył w paryskich obchodach ku czci Tadeusza Kościuszki.

W chwili wybuchu powstania listopadowego przebywał w Warszawie. Stanął po jego stronie. Przeznaczył sto tysięcy zł. na ofiarę narodową, podpisał akt detronizacji Mikołaja 1.17 lutego 1831 r. został powołany na organizatora i dowódcę pierwszej rezerwy armii, a w maju - przeniesiony na dowódcę korpusu rezerwowego armii polowej. Wziął udział w bitwie pod Ostrołęką 26 maja 1831 r. Raniony w rękę i pierś wycofał się ze służby czynnej. W listopadzie 1831 r. wyjechał do Paryża. Należał do pierwszych organizacji emigracyjnych, wspomagał różne instytucje polskie. W1832 r. wyjechał do Anglii, w 1834 r. do Włoch, a w 1835 r. do Grecji. 6 sierpnia 1835 r. przepłynął do Smymy i tam zmarł.

Majątek Paca został skonfiskowany i uległ rozgrabieniu. Dotyczy to zarówno kolekcji, archiwum rodowego, jak i pałacu w Dowspudzie.

Żoną gen. Ludwika Michała Paca była Karolina Małachowska, a jedyna córka Ludwika wyszła za ks. Ksawerego Sapiehę.

Biografie