Mieczysław Geniusz (1863-1920) - budowniczy kanału Suezkiego, myśliciel, filozof, humanista


Mieczysław Geniusz urodził się w 1853 roku w Raczkach koło Suwałk, w których jego ojciec Tomasz był burmistrzem. Wkrótce (rok 1855) osierocony przez ojca znalazł się pod opieką matki i ojczyma, Cypriana Kuczewskiego. Naukę rozpoczął w suwalskim gimnazjum, ale musiał ją przerwać zpowodu wyjazdu za granice. W ten sposób rodzina ratowała się przed prześladowaniami za udział w powstaniu styczniowym. Ojczym, dzięki pomocy swego brata, trafił do Egiptu i pracował w dziale rachunkowości Towarzystwa Budowy Kanału Sueskiego.

Mieczysław w 1869 roku znalazł się w Paryżu. Uczęszczał do Szkoły Polskiej w Batignolles, specjalizując się w budowie dróg i mostów. Pracował przy Kolei Północnej w Paryżu i dorabiał kreśląc rysunki techniczne. Przyjaźnił się z Cyprianem Norwidem, który był jego drużbą na ślubie z Wandą Wagnerówną.

W 1885 roku przeniósł się wraz z rodziną do Egiptu. Zatrudnił się w Towarzystwie Budowy Kanału Sueskiego, najpierw w Izmalii, a później od około 1896 roku w Port Saidzie. Był dyrektorem Kompanii Wód Słodkich, której zadaniem było filtrowanie i doprowadzanie wody z Nilu do Port Saidu. W Izmailii stracił na żółtą febrę trzy córki oraz innych członków rodziny, w 1900 roku zmarła żona. Na skutek tych osobistych przeżyć zwrócił się ku zagadnieniom teozoficznym. Studiował historię i filozofię starożytnego Wschodu, nawiązywał kontakty z polskimi i zagranicznymi teozofami i mistykami.

Ponieważ nie mógł odwiedzać Królestwa Polskiego, miejscem spotkań teozofów polskich stało się Kosowo na Pokuciu. Tu co kilka lat spędzał urlopy. W Kosowie zrodził się też pomysł stworzenia w Krakowie Ogniska Badań Ezoterycznych i Metapsychicznych. Otwarcie instytucji miało nastąpić w 1915 roku, gdy Geniusz po uzyskaniu emerytury mógłby osiąść na stałe w Krakowie. O zainteresowaniach teozoficzno-mistycznych Geniusza informuje bogata korespondencja z około siedmiuset osobami. Nazywano go "mędrcem z Port Saidu".

Wybuch I wojny światowej zastał Geniusza w Kosowie. Opis podróży powrotnej do Port Saidu przez Lwów i Genuę opisał w pracy Z Galicji do Egiptu - wrażenia z początków wojny europejskiej. W Egipcie utworzył Towarzystwo Dobrowolnego Opodatkowywania się Polaków i Przyjaciół Polski na Rzecz Ofiar Wojny w Polsce. Przy gromadzeniu funduszy współpracował z Głównym Komitetem Polskim w Vevey. Na jego konto przesłał ponad osiemdziesiąt tysięcy franków. O sprawę polską walczył na łamach najpoczytniejszych czasopism Hiszpanii, Francji, Portugalii oraz zwracając się bezpośrednio do wybitnych osobistości ówczesnego świata.

W pierwszej połowie 1919 roku na zaproszenie profesora Sorbony, Fortunata Strowskiego, wykładał w Paryżu język polski. Wprost z Francji przybył w czerwcu do Warszawy i zamieszkał u swego krewnego, Witolda Geniusza. Rządowi Ignacego Paderewskiego zgłosił swą kandydaturę na stanowisko konsula w Egipcie, ale nie utworzono tam polskiej placówki dyplomatycznej. Rozwinął szeroką działalność społeczną i publicystyczną. Był prezesem Związku Konfederacji Polskiej, zamierzał powołać instytucję, która szerzyłaby ideologię narodową w społeczeństwie. Dużo pisał i publikował, między innymi: O polską myśl narodową i państwową, Co człowiek i Polak wiedzieć powinien? Opracował Projekt towarzystwa godności ludzkiej, mającego zapobiec żebractwu. Na Zjazd Literatów zgłosił w 1920 roku referat O polskość jeżyka polskiego.

W czasie wojny polsko-radzieckiej 1920 roku wstąpił do armii generała Józefa Hallera oraz Straży Obywatelskiej w Warszawie.

Zmarł 26 listopada 1920 roku i trzy dni później został pochowany na Powązkach, gdzie w 1928 roku przyjaciele wznieśli pomnik.

W 1925 roku, na mocy testamentu Geniusza, nadszedł do kraju jego księgozbiór i zbiory sztuki. Księgozbiór liczył ponad dwa tysiące tomów i został przekazany Bibliotece Narodowej w Warszawie. Zbiory sztuki arabskiej, egipskiej, chińskiej, indyjskiej, zachodnioeuropejskiej oraz polskiej trafiły do Muzeum Narodowego w Warszawie.

Biografie